Idi mangrugi ti Begnas Festival ti probinsia ti Ilocos Sur idi Oktubre 28, 2008, nagarimukamok iti Candon South Central School a pakaisayangkatan ti programa. Ket adu ti naragsakan.
“Blessings dayta!” Adu ti nagkuna.
Ngem siempre, adda latta dagiti nagdanag ta amanganto ket nga ipigsana ket ibayakabakna kabayatan iti programa ket sigurado a madadaelen ti taray ti napintas a rubuat ti naindaklan a panagtitipon ken panagrarambak dagiti tribu ti Bago, Kankanaey, Tingguian, Itneg ken dadduma pay iti probinsia ti Ilocos Sur.
Malagipko ket ngarud, no apay nga agtudo latta idiay Baguio City no marambakan met ti Panagbengnga Festival. Ket no ar-arigen ket ti bulan ti Pebrero ket makunan a panangrugi ti summer.
Adda ngata pakainaiganna ti programa iti panagtudo? Wenno, daytoy ngata ket gapu iti geographical location ti Baguio a masarakan iti tuktok ti banbantay gapuna a saanen a nakaskasdaaw ti panagtudona.
Mabalin a sungbat ket wen wenno saan. Depende no asino ti mangsungbat. Ta siempre, kadagiti pada a tagababa, patien lattan a daytoy ket gapu iti kinangato ti Baguio City. Wenno nairanrana ti low pressure area a sumangbay tunggal parambak.
Ngem maysa a gayyem ti nagkuna, a ti panagtudo kadagiti tribal festival a maar-aramid ket saan laeng a gapu iti lokasion, wenno nairanrana laeng. No di ket gapu daytoy kadagiti mapatit a gangsa nga umallangogan no sakbay a mangrugi ti programa, kabayatan ti programa ken inton malmalpasen ti programa.
Kinunana ngamin a ti patit iti gangsa ket maysa a mangguyugoy iti tudo tapno makatulong idi dagiti katribuan. Kinunana pay a daytoy ket kadaywan a maaramid no sakbay ti panagraraep ket maisayangkat ti pangawis iti tudo a ritual tapno napintas ti raep.
Ayna, pudno man wenno saan, di ammo, ngem kas pangarigan kastoy ti mapasamak iti uneg iti tallo nga aldaw ken dua rabii a panakapatpatit ti gangsa, di pay ket agbayakabaken intono maikatlo nga aldaw… wenno nasapsapa pay.
TI PANAKAINAW TI BEGNAS
Ni Bokal Robert Tudayan ti nangisingasing iti uneg iti provincial government ti panakaisayangkat ti Begnas Festival (isuna met laeng ti nangidalan ti tinawen a Tribal Festival ti Candon City). Inanamongan met daytoy ti konseho ti probinsia nangruna ket ngarud ni Gobernador Deogracias Victor Savellano a nagkuna nga uray isuna ket adda ti puonna iti tribu. Babaen ngarud iti koordinasion ti National Commission on Indigenous People ti Ilocos Sur, city government ti Candon ken dadduma pay a maseknan nga ahensia, marambakanen ti naisangsangayan a panagyaman dagiti tribu iti ilocandia.
Saanen a nakaskasdaaw nga inparang daytoy ti bokal, ta kas kinunana kadagiti panagsaritana, kakitkitongan dagiti katribuan iti Ilocos Sur gapuna a rumbeng laeng ti panagtitipon ken panagrarambak.
Kas maysa nga agnanaed ditoy siudad ti Candon, tinawen a maang-angay tunggal maudi a lawas ti Desiembre ti Tribal Festival. Ta nupay maysa a siudad, bigbigen pay laeng ti Candon City a ti nagtaudanna a kapulian ket dagiti tattao a naggapu iti Montanosa a simmalog ditoy baba ket nagnaedanda ditoy idi magustuanda ti kita ti daga.
Saan amin a barangay ti Candon ket makuna a tribal barangay, ngem dagiti adda iti dayaen ket makuna a kappeng iti tribu ti Bago pakairamanan dagiti sumagmamano a barangay ditoy baba.
Iti probinsia ti Ilocos Sur, amin nga adda iti upland mucipalities ket kameng iti tribtribu a kas koma iti Bago, Tingguian, ken Kankanaey. Gapuna a nakipagkaykaysada iti daytoy a programa.
Dagitoy dagiti lugar a makunkuna nga Indigenous People dominated; Alilem, Quirino, Sigay, Gregorio del Pilar, Nagbukel, Burgos, San Emilio, Galimuyod, Suyo, Banayoyo, Salcedo, Cervantes, Sugpon, ken Lidlidda.
Dagiti met lugar a makunkuna a non-IP dominated ket iti ili ti Candon City, San Juan, Santa Cruz, Cabugao, Santa Lucia, Santo Domingo, Magsingal, Tagudin ken Narvacan.
Addaan ngarud iti tema: “Agbiag Ti Kaugalian a Nainsigudan”, naisayangkatan ti kaunaan a Begnas Festival ti probinsia ti Ilocos Sur idiay Candon South Central School babaen iti panang-host ti Candon City.
No apay a Begnas Festival iti bulan ti Oktubre, inlawlawag ni bokal Tudayan a daytoy ket kas panagyaman iti adu nga apit a nalak-am ti probinsia iti daytoy a tawen. Pakairamanan dagiti adu a bendesion a nalak-aman. Ket kas ar-aramiden dagiti tribu, maisayangkat ti panagrambak babaen iti Begnas. Maikaddua, iti bulan ti Oktubre ti panakarambak iti panakapirma iti linteg kadagiti IP’s iti Filipinas, gapuna a rumbeng laeng nga iti daytoy a bulan a rambakan daytoy. Malaksid iti dayta, isu metten daytoy ti gundaway tapno agdedenna dagiti kakitkitongan a katribuan ti Ilocos Sur iti maysa nga okasion a makapagsasarakda.
PROGRAMA ITI UMUNA NGA ALDAW KEN RABII
Iti umuna nga aldaw, kas nadakamaten, nagarbis, ngem saan a nangpaksiat daytoy kadagiti tattao agsipud ta saan a napigsa. Adda dagiti abong-abong a naaramid ket ditoy a naglinong dagiti umili. Dagitoy nga abong-abong ket nairanta a paglinongan iti aldaw kabayatan iti katingraraw ti init ket adu madama met ti pabuya dagiti partisipante iti naduma-duma a pabuya.
Dagiti booth dagiti nakipartisipar nga ili ket naplastaranen kadagiti produktoda. Produkto a kangrunaan a partuat ken produksion ti ilida, kas koma dagiti sakupit ti Quirino, maguey products ti Cervantes, agricultural products ti Salcedo, Alilem, ken dadduma pay nga ili, labtang ti Candon City, tapey ti San Emilio ken Lidlidda ken dadduma pay.
Idi nakasangpeten da Deputy Speaker Eric Singson, Gobernador DV Savellano, Vice Governor Gerry Singson, bokales, mamayores, NCIP ken dagiti kameng ti tribu iti amin a suli ti probinsia, narugian ti programa.
Babaen iti panangidaulo ni sigud a mayor Leon Lais, ken maysa a tribal leader, naisayangkat ti makunkuna a ritual iti umuna nga aldaw. Iti daytoy a ritual, naited kadagiti mamayores dagiti makunkuna nga obaya wenno karne ti baboy a kas tanda iti panakipasetda iti daytoy a programa. Inawatda daytoy babaen iti panagsalada iti tadek. Da Congressman Singson ken Gobernador Savellano ket addaanda met iti bukod nga obaya nga inted ti tribal leader.
Iti ritual, maysa a baboy ti maparti ket dita a maamiris ti dalemna. No nasayaat ti langana, napintas ti pagbanagan ti Begnas, awan ti dakes a mapaspasamak. Ngem no madi ti posision, dakes met ti mapasamak. Ngem pagsayaatanna, napartin ti baboy ket kas iti panakaamiris ti dalemna wenno pidis, nasayaat ti panakarambak iti inaldaw-aldaw.
Babaen iti pormal a panangideklarar ni gobernador Savellano iti umuna a Begnas Ylocos, ditan a naaramid ti programa.
Iti daytoy a bigat, nagbalin a naisangsangayan daytoy ta ni Congressman Singson ket nangipabuya iti talentona iti drums. Babaen iti tulong dagiti kameng ti Candon City drummers, inpabuya ti kongressman ti kabaelanna iti iti naisangsangayan a drums a naggapu pay iti ballasiw-taaw..
Nagsarita dagiti kangrunaan a bisita iti daytoy a gundaway sa kalpasanna ket nagturongda kadagiti naduma-duma a booth tapno pormal a kartiben ti ribbon para ti panakalukatda dagitoy.
Adu dagiti lako, ngem nadaras a nalako, nangruna ta dagiti dadduma a nakaplastar ket adda gayamen akin-order. Nupay kasta, saan ketdi naibusan nangruna dagiti produkto nga One Town One Product ti ili ta agsangpet met ti nayunna.
Nagtitipon dagiti katribuan babaen ti pannangan a naawagan iti Food Festival.
No tribu kunam, saan met a maaw-awan dagiti sigud a kita ti ay-ayam wenno sports. Iti malemna, naaramid ti makunkuna a Kin-iinayuan danan nabuwabuwa ay kaat di aw-awkey wenno salip iti naduma-duma nga indigenous games nga inmatonan met ni Mr. Sammy Mendoza a tribal chieftain ti barangay San Andres, Candon City.
Pakairamanan kadagiti nakaray-awan a binuya dagiti taga-baba ken taga-ngato ket ti ay-ayam a ginuyodan ti tali (tug of war), kinnalaban as kawayan (palo sebo), kadang-kadang wenno linumba babaen iti panagaramat iti kawayan, sanggol wenno tay aw-awagan iti arm wrestling, panangpalbot as dagum ay minpipinnal-a wenno threading the needle relay, innagtuan as bangan ay innatunan wenno earthen pot relay, ken panagbayo iti irik wenno rice pounding.
Iti rabiinan, naaramid ti Min-iinnayo Is Nan Nainsigudan Ay Ayuwen wenno kompetision dagiti kadaanen a kankanta. Iti daytoy a programa, saan laeng a dagiti kankanta dagiti tribtribu, a kas koma dagiti dayyeng, duayya ken salidummay. Iti daytoy a rabii, nangngegan pay dagiti aweng manipud iti instrumento kas koma ti kalaleng wenno nose flute.
Kalpasanna daytoy, naaramid ti talent portion dagiti sangapulo ket innem a kandidata ti Baggak Ti Daya. Dagitoy dagiti kalibnosan a balasang ti tribu a nagsasalip iti kaunaan a Begnas Ylocos.
MAIKADDUA NGA ALDAW KEN RABII
Ti maikaddua nga aldaw nga aldaw ket naawagan iti Cultural Ensemble Competition. Agsipud ta iti daytoy a bigat, dagiti naduma-duma nga ili ket mangipabuya kadagiti tradisional a salsala ken kankanta dagiti ili a dominaran dagiti tribtribu. Dagiti ili nga addaan iti tugot iti Kankanaey, Tingguian, Bago ken Itneg.
Adu dagiti naipabuya nga inimatangan saan laeng dagiti tagababa no di ket dagiti bisita a naggapu iti Cultural Center of the Philippines, National Commission on Culture and Arts, DepEd, ken dadduma pay.
Kas koma kadagitoy ket ti Sikep ti Bago Tribe babaen ti Candon City, Epas ti Kankanaey nga inpabuya ti Cervantes, Kaon ti San Emilio, Ilocos Sur, Guyugoy ti Sigay, ti Lueb ti Tingguian nga inpabuya ti Galimuyod, Sapit ti Gregorio del Pilar, Sabusab ti Alilem ken dadduma pay.
Inpabuyada dagiti naduma-duma a sala ti tadek, dagiti instrumento musical a naaramid iti kawayan, kayo, ken ti umal-allangugan a gangsa. Kinapudnona, dagiti dadduma a naipabuya ket dance-drama agsipud ta inyaramidanda ti choreography, kanta ken sala dagiti kannawidan ken ug-uggali dagiti tribtribu.
Iti kinangayedna, uray labes ti pangaldawen ket diretso pay laeng ti pabuya ket kasla saan a narikna ti bisin gapu kadagiti naidumduma a tignay ken lung-ay dagiti naduma-duma a tribu iti tradisional a sala ken kanta nga inparangda.
Iti rabiina ket isu ti rabii dagiti napupusaksak a Baggak Ti Daya babaen iti panakapili ti Miss Baggak ti Daya 2008.
Babaen kadagiti kanta dagiti bisita nga artista ken ti intermission ni Congressman Eric Singson iti maaw-awagan iti Samiweng ti Kabanbantayan, saan a makautoy ti pananguray ti iruruar dagiti nalalasbang a babbalasang ti tribu.
Naayo-ayo dagiti agbuybuya iti tribal attire, swimsuit competition, ken iti abel gown agingga nga in-inut a nakerrasan ti sangapulo ket innem iti tallo laengen a kandidata.
Iti kamaudianna, nagbalin a Miss Baggak Ti Daya 2008 ni Miss Cherry Rose Pineda, ti balasang manipud iti Salcedo, Ilocos Sur. Kabayatanna a ni balasang iti Santa Cruz ti first runner-up ken ti balasang iti Gregorio del Pilar ti 2nd runner-up.
MAIKATLO NGA ALDAW
Ti maikatlo nga aldaw ket maaw-awagan iti chorale competiton. Partisiparan dagiti makunkuna non-IP dominated a luglugar a pakairamanan dagiti ili iti umuna a distrito iti Ilocos Sur.
Iti daytoy nga aldaw, nangegan manen dagiti kansion a salidummay, duayya ken dadduma pay nga ipanpanakkel dagiti tribu iti amianan. Nupay medio nabara ngem di ingingina dagiti saka ti bara ti semento tapno laeng maipabuya a nasayaat dagiti kannawidan a kansion.
Iti malemna ti panakayawat koma dagiti premio dagiti nangabak iti naduma-duma a kompetision. Ngem kas ti umun-una a nadakamat, dakkel ti pakainaigan dagiti gangsa kadagiti panagtudo iti tribal festival iti maysa a lugar. Iti inaldaw a panakapatit ti gangsa sa salaen dagiti tadek a kasla di makabannog a danggayan—naawis ti tudo iti daytoy a gundaway.
Ti no mano nga aldaw a panakatiped iti tudo iti Begnas Festival, inbulaawnan iti daytoy a malem. Inbayakabakna ti napigsa a tudo. Saan a matiped, ta dagiti gangsa itay kallabes nga aldaw ket isu ti nangawis iti daytoy a lammiisna.
Iti pakabuklan, makuna a balligi ti umuna a Begnas Festival ti probinsia ti Ilocos Sur. Nangruna ta dakkel a suporta ti inaramid da gobernador DV Savellano ken deputy speaker Eric Singson ken ti pananghost ti administrasion ni Mayor Allen Singson ti Candon City iti daytoy a programa.
Kinapudnona, kadagitoy a gundaway, iti tiempo ti rabii, kasla mangmangegko pay laeng dagiti dayyeng iti saliddummay a nangegak iti dayta nga aldaw. Kasla makitkitak pay laeng ti naparagsit a garaw dagiti saka bayat iti panagtadekda.
Ngem ngata, diak la makaur-uray iti sumaruno a panangbuyakto iti sumaruno a Begnas Festival. ###
ilocandia 
Leave a comment