7 Aldaw Iti Taaw

Impagarupda a natayen da Ronnie ken Eldie ta pito nga aldawdan iti taaw… ngem gayam, addadan idiay Japan.

Ti maysa kadagiti arapaapna iti biag ket makapan iti Manila…

Ngem nalablabes pay ti nadanon ni Ronnie Cabradilla, 29 anios, iti Apatot, San Esteban, Ilocos Sur ta nakagteng iti pagilian ti Japan gapu iti di napakpakadaan a pasamak.

Idi nagrubbuatda kenni Eldie Ray, 30 anios, tubo ti Sibuyan Cajidiocan, Romblom ngem nakaasawan ditoy Apatot—natalna pay met ti aglawlaw. Ti baybay ket kas kalinak pay laeng ti nalamiis nga ulo.

Nobiembre 12, 2008 idi ti petsa. Aldaw iti Mierkoles.

Panagkalap ngamin ti kangrunaan a pangbibiagda iti pamiliada. Nangruna, ta dumakdakkel dagiti annakda. Lima kenni Eldie ken 2 metten Ronnie. Kasapulan a surotenda ti nawaya a dalan ti baybay nga agpalaud tapno sapulen ti yan ti ikan nga ilakodanto kadagiti sukida.

Nagsakayda iti bilog a kukua ni kagawad Reynaldo Oandasan, mapanda kitaen ti payao a kukua ti kagawad tapno kitaen no kalapen tapno adda ti pagbibingayanda.

Ni kagawad Oandasan ngamin ti akinkukua dagiti bilog. Adu kadagiti mangngalap iti Apatot ti makuna a kadduana a mangngalap. Nalaingda nga agkalap iti susay, ta adun ti koleksionna kadagiti sungo ti susay a naal-alada. Idi 2005 ket napadasandan a nakaala iti agarup 450 a kilos ti susay.

Ala una iti parbangon idi kasapulandan ti bumangon ken ta isu ti nagtulaganda nga agkaddua. Kasapulanen nga ukasen ti nairot nga arakup ni baket iti daytoy nalamiis ti parbangon.

Napanda iti balay ni Kagawad ket innalada ti GPS wenno global positioning system ken tay compassda tapno dida mailawlaw iti taaw no kaskasano. Nalaklakada pay a masarakan ti ayan ti payao.

Nagkapeda laeng, pia la a pagpapudot ti tian, kalpasanna ket nagturongdan iti baybay nga ayan ti bilog nga addan maris, sky blue, yellow ken addaan markings nga…

Nalamiis ti pul-oy ti angina amianan, umariwawa met ti dalluyon a kasla mangburburak iti natalinaay a rabii.

Saan la nga is-isuda iti baybay, ta aduda a mangngalap ti Apatot a nakasaganan nga agpalaud iti kabaybayan.

Ginangtanda ti kingki ket naisab-it. Induronda pasalog ti bilog aginga a nakadanon iti naadalem a pasetna.

Nagsakayda ket rinugiandan nga i-start ti motor. Dida narigatan a nang-start ta kabarbaro pay laeng met. No ar-arigen ket dua a bulan na pay laeng. Mabalin pay nga aramaten nga isalip iti bilog race.

Natalna ti baybay iti panagrubuat. Pinaspasanda ket mayat ti arangkada ti bilog. Kasapulan a paspasan ta nawatiwat met ti 36 a milia a tarayan nga yan ti payao. Ay, kasla makitkitadan dagiti oriles, buslogan wenno susay a maalada iti daytoy nga aldaw.

Alas singko iti parbangon, nadanonda iti site. Dakkel a talaga a tulong ti baro a teknolohiya, ammodan no sadino ti yan ti payao uray pay kasano kalawa ti baybay-Tsina.

Natalna latta ti aglawlaw. Wen, darakkel ti dalluyon ngem normal pay laeng daytoy iti tengnga. Kaslada laeng agin-indayon. Awan met ti damag a bagyo a sumangbay.

Kinitada no nasayaat ti payao. No awan ti nangan-ano. Amanganto ketdi ta ginundawayan manen dagiti manglaklaka laeng a mangngalap. Ngem mayat met ti payao.

Alas saisen idi rugiandan nga ipakat ti iketda. Intinnagda ti iketda, bareng insigida a mangala ti oriles.

Ngem idi naitinnagda ti iket, mariknan a kasla dumawel ti baybay. Dakdakkel mammetten ngem iti balay dagiti dalluyon. Ket ti dadduma ket kasla metten katayag ti niyog.

“Dakes san metten ti panawen, pare, intan san.” Nakuna ni Ronnie.

Ngem sakbay pay a nasangatda ti iketda. Addan ti maysa nga ambayong a nangpayong kadakuada. Ginandatda a patarayen tapno maliklikan ti gigante a dalluyon, ngem naladawen ti amin, agsipud ta idi agdisso nga agburak, iti mismo nga ayanda a bilog ti bimtakanna.

Apagapaman nga inalun-on ida ti dalluyon, ngem nakalung-awda met laeng ingigida.

Ngem ti dakesna, napattogen ti bilog. Ket nupay naibaliktadda, napunno metten ti danum.

Agsipud ta nalapunos ti naapgad a danum, saanen nga ag-start ti motor. Karsanda koma ti bilog tapno maikkat ti danum, ngem agsasagannad met ti ambayong a mangtupak kadakuada. Dagiti dakdakkel pay ngem iti balay a dalluyon. Wen, saanda a makarsan ti bilog ta naparpartak met ti panakapunnona.

Umad-adayoda, ta ti agus ket agpalaud metten. Ket daytoy ti pagdanaganda, ta umadayoda met iti daga. No kas pangarigan adda mapaspasamak, narigatda a maisalakan ta adayo metten ti daga ti Filipinas. Mayat koma a no agpadayada tapno uray maitawatawda ket as-asideg ti pakabirokan kadakuada.

Maymaysa ti rumbengda nga aramiden, ti makaasideg iti payao nga ayan dagiti paltaw a drum tapno uray kasano kadawel ti baybay ket di kabaelan a mapalned, ken saanda met nga umalis.

Ngem adda problema, dida magaud ti bilog ta napunno ti danum. Ket nakarkaro a kabaelan a langayon ta amangan nga umasidegda ket yadayo ida ti darakkel a dalluyon.

“Ania aramidenta, pare?” Indamag ni Eldie.

“Daytoyen a pasaplak ti paglugananta.” Kinuna met ni Ronnie.

Ket isu ti inaramidda. Inalada ti kutsilio ket ginudugodda ti nylon a siglot ti pasaplak iti bilog. Ket idi naikkatda, ti kawayan a paltaw ti bilog ti mangitunda kadakuada iti payao.

In-inut nga immadayo kadakuada ti bilog. Rinugianda metten nga inlangayo ti kawayan nga inturong iti payao.

Kasla asideg no ar-arigen. Ngem dakkel a lapped dagiti gigante a dalluyon a mangdupduprak kadakuada. Ket ti asideg nga impagarupda, dua nga oras ti napalabasda sakbayda a nakakapet iti kaasitgan a drum ti payao.

Didiaydan a kimpet. Ta uray ania ti maar-aramid, dida la ketdi makapaluspos iti kapetda. Dida maan-ano ditoy.

Ammoda met ti kababalin ti boss da ani Rey, ta sigurado nga iti saanda panagawid iti maysa nga aldaw, ipabirokda dagitoy. Saan laketdi nadawel ti baybay ken awan ti bagyo.

Kasta ti planoda, ngem bayat a lumabas ti oras, mariknada metten ti panagkakapsutda. Dida pay namigat ken dida pay nangaldaw. Agtultuloy ti panaglabas ti oras nga agpalpaltawda laengen.

Ket kasano laengen no dumanon ti rabii.

Agalas tres ti malem idi adda lumabas a barko iti asidegda. Anian a ragsakda. Daytoy ngatan ti mangisalakan kadakuada.

Naglaawda. Nagpaisalakan. Ngem kasla limmabas nga asuk ti timekda ta limmabas laeng kadakuada ti barko.

Kalpasan ti sumagmamano a minutos, adda manen. Naglaawda manen, inkaway-kawayda ti imada. Ngem kas iti immuna a barko, dida ida nakita. Kasta met laeng iti maikatlo a lumabas.

“Apay, bassitta ngata unay a dida ta makita.” Insaludsod ni Ronnie.

Ket adda manen lumabas a barko. Ket narigaten no mapalusposanda pay daytoy. Ngem kasla dakkel unay ti barko, ngem amangan no dida manen makita.

Ti inaramidda, iniggaman ni Eldie ti saka ni Ronnie sa timmakder ti drum. Inkaway-kaway pay ni Ronnie ti badona.

Ket gasatdan sa, ta idi kuan, madlawanda a bimmuntog ti taray ti barko. Agingga a naan-anay a nagsardeng.

Kinasapulanda a lumangoy iti barko ta medio adayo pay laeng ti ayanna. Ket idi makaasidegda, dida ammo no epekto laeng ti bisinda wenno panagkukudrepen ti matada, ta kaguddua kilometro metten ti barko. Ket idi timmangadda, kasla met la kadakkel ti ramay ti tao nga adda iti ngato.

Adda naipa-uyaoy a lubid ken pagbitinan ti batogda. Ket ditoyda a naglugan tapno makanagato.

Anian a yamanda idi makagtengda met laengen iti ngato. Nakalasatdan iti peggad, uray pay kasano kadawel ti baybay.

Ti barko ket maysa nga oil tanker, MT Ryouhsan Shipping Oriental a kukua kano ti Mitsui. Agturong idiay Middle East agsardengda pay idiay Japan. Ket idiay ti dumsaaganda.

18 a Filipino ti crew pakairamanan ti maysa nga Ilocano, ken ti uppat a Hapones. Iti kadakkel ti barko, uray mano a mangngalap ket mabalinna a laonen.

Naammuanda, ta nupay kasta palito ti kadakkelda iti baybay ket nasarakan ida. Ngamin, sakbay pay a nakita ida ti crew ti barko, nakitadan ti bilog nga agkatang-katang nga awan tao. Nairana agpintura koma ti maysa a crew idi nakitana daytoy. Gapuna, insigida a nangala ti teleskopio ket insawarna ti panagkitana, agingga a nakita ida.

Saanda met agsapsapul ngem naikkanda iti lupot nga usarenda. Nagsukatda ngarud iti nabasa a bado. Kalpasanna, naiturongda iti kuarto nga usarenda. Ket nakigtotda laengen ta saggaysada gayam ti usaren. Idi immunegda ket nariknada ti lammiis ti air con. Adda kama a nalukneng nga agur-uray kadakuada.

Idi agdigosda, adda pay Jacuzzi na, ken mabalinmo a timplaan iti nabara wenno nalamiis ti kayatmo a pagdigos.

Idi nakadigosda ken nakainana bassit, adda nangiyab kadakuada. Gayam, ma-check-upda babaen iti Hapon a doctor no adda ti madi a sinagrapda iti panagkatang-katangda iti taaw.

Idi nadanon ti pannangan, naayabanda met. Anian nga imasna ti dasar, adda ti tinola a manok, tapa ken dadduma pay nga agkakaimas a taraon. No ania ti kanen ti crew, isu met ti kanenda.

Anian nga imnas ti panagbiag.

Manipud idi nagsakayda ket awan metten ti inar-aramidda. Uray kasano ayatda a tumulong koma nga aginnaw wenno agluto, ngem ipawilda met ta bisitada kano. Ania pay, mangan-maturog- agbuya iti dakkel a tv nga adda iti nalamiis a kuartoda ken agpalpalabas iti oras ti ar-aramidenda.

Naganas koma, ngem kasanon ti pamiliada a sigurado a madandanaganen iti dida a panagsubli iti takdang.

Imbag laketdin ta manakaawat dagiti crew ti barko. Sidadaanda a tumulong kadakuada.

Maysa kadagiti Pinoy ti adda am-ammona a pulis, ket isu ti inpakontakna iti communication operator. Ket idi nakontakda, intawagna met iti Ilocos Sur, agingga nga inkontakda iti PNP iti San Esteban. Inpakaammoda nga addada iti nasayaat a kasasaad ken awan ti rumbeng a pagdanaganda.

Iti sumuno nga aldaw, nakasaritada payen ti pamiliada a mangil-iliw la unayen kadakuada. Impakaammoda nga agturongda iti Japan.

Nobiembre 17

Kalpasan iti sumagmamano nga aldaw, simmanglad met laengen ti barko idiay Kawasaki City, Japan. Kasapulandan a bumaba.

Adda ti maysa a Hapones a managan Yasushi Tarumi, managing director ti Tokyo Marine Service Co. Ltd., a nangkuyog kadakuada a nagturong iti Customs ken iti Embassy ti Japan. Kabayatanna, idi addada pay idiay taaw, naitawagdan a kasapulan a maipatulod ti birth certificateda iti embahada tapno maiproseso ti tiketda iti panagawidda.

Iti Kawasaki, nagluganda iti taxi ken tren a nagturong iti embahada ti Filipinas. Nag-meriendada ket naigatanganda pay iti kabarbaro a sapatos ken kawes. Ti Hapones a kaduada ti nagbayad. Nagturongda manen iti taxi ken iti tren nga ipagarupda a bullet train a nagturong iti Tokyo.

Adda ti van a naglugananda a nangipan kadakuada iti airport idiay Tokyo. Alas kuatro ti malem idi nakasangpetda. Nakitada ditoy ti uppat a Pinoy a seamen a nakalugan met laeng iti barko nga MT Ryouhsan, ket isun ti nangkadkaddua kadakuada.

Agarup 7:45 idi nagluganda iti eroplano ket 11:00 iti rabii idi nakasangpetda ditoy Ninoy Aquino International Airport.

Adda dagiti taga Overseas Workers Welfare Administration a nangsabet kadakuada. Dinamagda no adda kasapulanda? No adda serviceda a lugan? Imbaga kadakuada nga aginanadan ken maturog ta sigurado, iti bigatna, adu ti taga-media ti mang-interview kadakuada.

Ngem biitna laeng, adda pakaammon kadakuada nga addan sundoda. Ta addan agur-uray kadakuada ni Mayor Chester Elaydo ti San Esteban, Ilocos Sur a mangiyawid kadakuada.

Kalpasan a naipakada ni Mayor dagiti kakailianna manipud iti panakabagi ti OWWA, naglugandan iti Innova sada nagturong iti parkingan ti Partas Bus. Ingatangan ti mayor ida iti tiket, inikkanna iti pangkaanda, ket iti agarup alas dos iti parbangan, nakalugandan iti bus nga agsubli iti barangay Apatot.

Naragsak ti riknada, nangruna kenni Ronnie. Ta sakbay a naiwawada iti taaw. Arapaapnan ti uray makadanon la koma iti Manila. Ket ne, nakadanonda payen idiay Japan a maysa a kabaknangan a pagilian. Napadasanna ti naglugan iti dakkel barko, nangan ken naturog iti nalamiis a kuartona. Naglugan iti taxi, bullet train ken eroplano. Ket ita Manila. Numan pay apagkanito laengen dagitoy, ngem kasla makitkitana ti ragsak ni baketna inton yestoriana. Ta idi ibagana a kayatna makadanon iti Manila, isu ti maysa a nangikarkararag. Nair-irot laketdi ti arakupda kadagiti asawa ken annakda iti isasangpetda iti Apatot a sigurandon a mangur-uray iti panagsublida.

Kasla tagtagainep laeng ti napasamak, ta ti panakadisgrasiada iti taaw ket nangidateng met kadakuada iti naidumduma nga adbenturismo. Nangruna kenni Ronnie, ta maikapaminduanan a naiwawa iti taaw a dandani nakagibusan ti biagna.

Ngem idi nadamag kadakuada no agkalapda latta, imbagada nga agsublida iti taaw, ta ditoy ti pagbibiaganda.

Epilogo: Kabayatan a masursurat daytoy a salaysay, uppat manen a mangngalap ti naiwawa iti taaw-Tsina a di pay nabirokan. Agaamada a managan Florendo Mostoles Sr, 55 anios; Louie Mostoles, 26 anios, Florendo, Jr, 22 anios ken ni Jojo nga agtawen met iti 18. Nobiembre 27, 2008 idi naiwawada iti taaw gapu iti napigsa nga angin ken dalluyon. Kalpasan iti 7 nga aldaw ket nasarakan met laeng ida.